Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleeğlenceli bir düzen değildir. Ahbaplık, maşer içre insanların düpedüz nasıl davrandıklarını değil, nasıl davranmaları icap ettiğini gösterir. Ahbaplık, namına uyulmak ve uygulanmak midein vardır. Doğruluk değeri zımnında, insanlar arası ilişkileri bir düzene koymak, toplumsal yaşamın gerçekleşmesini tedariklemek icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin muhalifsına onaylama edilmesi ve uyulması gereken, muhakkak tamam kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle maşer içre insanların çizi ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her ahit mümkündür. “İşte dostluk, in davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir model, bir bütündür.” İnsan-in, in-tabiat ilişkilerinin insanlığın müşterek çıkarı ve huzuru midein evrensel ilkelerle güvence altına alınmasıdır. Ahbaplık, adamlık seviyesi midein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birgani düşünce ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, maşer sözleşmesi, tabiat ve insanlar olarak tamlayan telakkilerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun müşterek iyiliğini tedariklemek maksadıyla konulmuş olan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve kanunların bütünüdür. Henüz geniş bir teşhismıyla dostluk, adalete yönelmiş toplumsal evetşyalnız düzenidir. Ahbaplık Lafız Medlulı Ahbaplık kelimesi Arabi “gerçek” kökünden gelir ve gerçek kelimesinin çoğyüce olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “gerçek” kelimesinin çoğyüce “ilenme’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na göre dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet mealında da kullanılır. Yol Medlulı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu midein hala doyurucu bir teşhism gestaltlamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok onaylama edilen teşhismı ise: “Sınırlı bir zamanda muayyen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması ülke zoruna (müeyyide) bağlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak dostluk, kendi içre yapı taşı olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri husus düzlük kısmına Özel Ahbaplık, zevat ile ülke veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Ahbaplık, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna cevap Temel Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun esaslıca alt dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku diğer toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik ülke aracılığıyla güvenceye alınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Ahbaplık kuralları in davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun valör hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde benzeşim nitelikteki tam durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık düzlükında yapmış oldurım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek midein kullanılır. Ahbaplık düzenini katkısızlamayı ve korumayı yalnızçlayan yapmış oldurımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları mâni olmak midein kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, mahpus ve mangır cezaları; temel hukukunda siyasetten men, fırka yama; algı hukukunda algı ve kaçakçılık cezaları kabil farklı dostluk dallarında farklı yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; şuuri bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik değil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek veya siyasal telakkileri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan dostluk, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş toplumsal bir evetşyalnız düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulama yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun toplumsal yaşamı düzenleyip insanların amerikan barış ve güvenlik içre bir arada evetşamalarını katkısızlamaktır. 2. Pratik Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Mukabillanması) Hukukun uygulama amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile maşer içre canlı insanların, birbirleri ile oluşturmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanın gestaltsından meydana gelen ihtiyaçlarını muhaliflamaya çalışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile tevellüt, izdivaç, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek dostluk düzeni yaşamın yapı taşı gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanın natürel gestaltsına ve bundan gelecek mevrut gereksinimlerine birebir çıkmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, konuşu gerçeklere de bağlıdır; konuşu gereksemelara uymalı ve onları muhaliflamalıdır. 3. Doğruluk Ahbaplık bu fonksiyonu ile muayyen bir yapılanma altına aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir müsavat düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak hakikat kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük teşhismıyla hak, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) çıkmak üzere dü farklı anlamda kullanılır. Doğruluk haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet mealında kişisel bir özelliği deyimler. Koca her ahit haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni dayamak yolunda durmadan ve değaksiyonmez bir çaba gösterir. İşte bu çizi ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak fehvaı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği temas biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk düzlükında hukuki valör olarak gır konusu olan hak de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve algılanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Cemiyet mideindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini mideeren kurallar tamü olarak dostluk, bu değerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve tutunmak durumunda bulunduğuna göre, adaletin böylece, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında hak acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü hak fehvaı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün dostluk sistemine ve sistemlerine hâkim kâin, nesnel ve salt bir valör niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir maşer düzenini mideerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; icap mevcut düzeni korumak, gerekse onu değaksiyontirmeyi meşrulaştırmak midein her ahit adalete esasvurulur. Nesnel ve yasa üstü hak hukukta muhalifmıza oturmuş dostluk düzenlerinin birincil örneği, olması gereken dostluk mealında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, mevcut dostluk düzenlerinin namına birebir olup olmadığı açısından bir valör ve kıymetlendirme ölçüsü evet. Tekrar bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve negatif muhaliflıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon istikrar içre olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Alışılagelen olarak bütün dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal evetşyalnız uyacak, hem de bu toplumsal yaşamın amerikan barış içre sürebilmesi midein bir düzen görünümünü katkısızlamaya çalışacaktır.